Oorzaak van bolbliksem

Bolbliksem is een van weinige verschijnselen die algemeen beschouwd worden als een voorkomend verschijnsel, maar waarvan geen goede theorieën bestaan die alle verschijningsvormen en ooggetuigenwaarnemingen kunnen verklaren.

De meer succesvolle theorieën verklaren bolbliksem als een bol gloeiende en langzaam verbrandende koolstofvezels die op de een of andere manier gevormd worden wanneer bliksem in de grond slaat; de "maser" werking van de lucht, waarbij microgolfstraling spontaan gegenereerd en versterkt kan worden onder invloed van een plasma; verbranding van bepaalde gassen, en magnetische opsluiting van electrisch plasma. Wat de oorzaak ook moge zijn, bolbliksem is vrij zeldzaam maar erg indrukwekkend om te zien, als je geïnteresseerd bent in bliksem en onweer.

Bolbliksem wordt meestal waargenomen als een gloeiende bal die enkele centimeters tot tientallen centimeters in diameter kan zijn. De lichtsterkte is vergelijkbaar met een 100-Watt gloeilamp, en de bolbliksem kan enkele seconden bestaan terwijl deze over de grond, door de lucht, langs metalen hekken en zelfs door glazen ruiten heen kan bewegen. Een bolbliksem kan geruisloos uitdoven of met een explosie eindigen, en vaak is een ozon- of zwavelachtige geur te ruiken.

Bolbliksem schijnt het meest bij onweer voor te komen, en veel waarnemingen schijnen van redelijk vlak landschap afkomstig te zijn. Wij in Nederland hebben dus blijkbaar iets meer kans om een bolbliksem te zien. Daarnaast is het nuttig om te weten dat veel, bijna alle, onweersbuien bolbliksem kunnen produceren en ze worden bij ieder groot onweer haast wel gerapporteerd.

Fotografie van bolbliksem?

Vreemd genoeg bestaan er ondanks zoveel waarnemingen geen goede foto's van bolbliksem, die het verschijnsel ondubbelzinnig laten zien. Veel van de foto's die ik gezien heb laten of bewogen lichtbronnen zien zoals straatlichten, overslag in hoogspanningskabels en -masten, of brandende voorwerpen bij een blikseminslagpunt. Sommige foto's waarvan het niet duidelijk is of het bolbliksem is of niet, tonen het verschijnsel dan weer erg ver weg.

De beste tactiek om te proberen bolbliksem vast te leggen is om altijd een camera klaar te hebben liggen, die je binnen een seconde kunt gebruiken om te fotograferen. Maar zelfs deze tactiek is geen garantie voor succes. Ikzelf zag kortgeleden iets dat misschien een bolbliksem was, net voor mijn neus in een kamer, maar het verschijnsel duurde zo ontzettend kort (ongeveer 1 seconde) dat ik totaal geen tijd had om mijn camera te pakken.

Voorbeeld van een foto van een bewogen lichtbron. Een aantal van dergelijke foto's zijn in omloop, en moeten zeer kritisch bekeken worden, zeker als de fotograaf ten tijde van de opname niets bijzonders zag.

Mogelijke onderwerpen die op foto's op bolbliksem kunnen lijken

Zoals gezegd is er een groot aantal foto's dat zogenaamd bolbliksem laat zien, terwijl ze nep zijn of per ongeluk een ander effect laten zien. Sommige van de oorzaken die op foto's eventueel op bolbliksem kunnen lijken zijn:

• Vonkoverslag in hoogspanningskabels, wanneer de bliksem verderop in de kabel slaat. Deze overslag is meestal een plasmaboog of een vuurbal veroorzaakt door gloeiende en verbrandende metaaldeeltjes.

• Foto's van bliksem waarbij tegen het statief en de camera gestoten werd. Hoewel de bliksem vaak scherp afgebeeld is, omdat het een tijdopname betreft waarin maar kort werd gestoten, zijn achtergrondlichten vaak bewogen. Als er maar 1 enkel achtergrondlicht is lijkt het alsof er een lichtgevende bal door het beeld bewoog.

• Vuurvliegjes die door het camerabeeld vliegen; deze lichten maar kort op en kunnen dus een lichte streep door het beeld veroorzaken.

• Vuurwerk, lichtkogels, zelfgemaakte ballons met waxinelichten en dergelijke.

• Vliegtuigen met knipperende boordlichten

• Heteluchtballons, die maar kortstondig oplichten terwijl ze door het beeldveld drijven.

• Gloeiende vonken en materiaal die bij het inslagpunt van bliksem voorkomen (hoewel bolbliksems daar wel kunnen ontstaan)